Gazeteistasyon- Diyarbakır Barosu İnsan Hakları Merkezi Cezaevleri İzleme Komisyonu'nun 2021 yılı içerisinde hapishanelerde gerçekleşen hak ihlalleri raporunu açıkladı.
Diyarbakır Barosu Cezaevi izleme komisyonunun 2021’de cezaevlerinde gerçekleşen hak ihlallerini kamuoyu ile paylaştı. Baronun 2021 cezaevleri hak ihlalleri raporunda şöyle denildi:
Türkiye hapishaneleri, özgürlüğünden alıkoyma yerleri olması nedeniyle hak ihlallerinin en yoğun yaşandığı mekânlardandır. Ceza ve Tevkifevleri Genel Müdürlüğü’nün yayınlamış olduğu 30.11.2021 tarihli tablosuna göre cezaevlerinde 246.585 erkek, 9.780 kadın 585 çocuk 256.950 hükümlü, 35.602 erkek, 1.810 kadın, 1.392 çocuk 38.804 tutuklu mahpus bulunmaktadır. Toplam 295.754 kişi hapishanelerde tutulmaktadır. Yapılan açıklamalardan ve paylaşılan bilgilerden anlaşılacağı üzere artan tutuklu ve hükümlü sayısına karşılık, hapishanelerdeki kapasite sorununun yalnızca yeni hapishaneler inşa edilerek çözüldüğü ve hapsetmenin dışında farklı öneriler sunulmadığı görülmektedir.
Hapishaneler işkence mekânı haline gelmiştir
Türkiye hapishaneleri, başta yaşam hakkı ihlalleri olmak üzere her türlü insanlık dışı ve onur kırıcı muamelenin uygulandığı neredeyse birer işkence mekânları haline gelmiştir. Sivil toplum örgütlerinin, ihlallerin tespitine dair raporlama çalışmaları ve bu ihlallerin kamuoyu ile paylaşılmasına rağmen, hapishanelerdeki mevcut gerçeklik değişmemiştir. Türkiye Hapishanelerinde, halen yoğun olarak ölümler, sevk ve sürgünler, işkence ve kötü muamele, tecrit ve izolâsyon, ailelerle görüş engelleri, haberleşme haklarının engellenmesi, disiplin soruşturmaları, hasta mahpusların hapishanede tutulması gibi çok sayıda hak ihlali yaşanmaktadır. Hapishanelerde yaşanan hak ihlallerine ilişkin önerilerimiz şu şekildedir;
Tespitler ve çözüm önerileri
Her geçen gün Türkiye hapishanelerinde hasta mahpus sayısı artmakta ve hasta mahpusların sağlık durumu ağırlaşmaktadır. Durumu ağırlaşan hasta mahpuslardan hayatlarını kaybedenlerin haberlerini almaktayız. Uluslararası standartlar, sözleşmeler ve protokoller gereği sağlık hizmeti sunumunun toplumun her kesimine olduğu gibi özgürlüğü kısıtlanmış bireylerde eşit bir şekilde uygulanması için etkili, yeterli ve kapsamlı çalışmalar ve düzenlemeler yapılmalıdır. Bu amaçla “sağlık hizmetlerinin eşit, nitelikli ve herkesin ulaşabileceği bir şekilde sunumunu” sağlaması ödevi çerçevesinde cezaevindeki sağlık hizmetleri de genel toplumsal sağlık sistemiyle yakın ilişki içinde, ulusal sağlık sistemiyle entegre ve uyum içinde örgütlenmesine ilişkin düzenlemeler yapılmalıdır. Mahpusların tedavilerinin düzenli bir şekilde uygun koşullarda yapılması sağlanmalı; tedavisi yapılmayan hasta mahpusların hekime ve sağlık birimlerine ulaşmada hızlı ve etkin bir şekilde hareket edecek kurumsal mekanizmalar oluşturulmalıdır. Hasta mahpuslarla ilgili acil durumlarda sağlık hizmeti derhal ve gecikmeksizin gerekli tedbirlerle yerine getirilmelidir. Acil durumlarda tedavi hizmetleri, kişinin onurunu zedelemeyecek şekilde sağlanmalıdır. Kronik, ağır, terminal dönem hasta mahpuslar için erken tanı, tedavi süreçlerinin sürekliliği, düzenli olarak izlenme vs yönden gerekli sağlık tedbir ve olanak sağlanmalıdır. Mahpusların tedavi ve kalan yaşam süreçlerinin hastanelerin mahkûm koğuşlarında geçirilmemesi ve yakınlarıyla son dönem temasların sınırlandırılmaması için gerekli düzenlemeler ve tedbirler ivedilikle ele alınmalıdır. 24/01/2013 tarihli ve 6411 sayılı Ceza Muhakemesi Kanununun 3 üncü maddesi ile 5275 Sayılı Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfazı Hakkındaki Kanun'un 16'ncı maddesine '(6) (Ek: 24/01/2013-6411/3 md.) eklenen ‘’ toplum güvenliği bakımından ağır ve somut tehlike oluşturmayacağı değerlendirilen’’ cümlesi yürürlükten kaldırılmalıdır.
Hasta mahpuslarla ilgili polis- jandarma -cezaevi değerlendirilmesine başvurma uygulanmasından vazgeçilmelidir
Hasta mahpuslar yönünden infazı ertelenmesi koşulu sadece ‘‘Maruz kaldığı ağır bir hastalık veya engellilik nedeniyle ceza infaz kurumu koşullarında hayatını yalnız idame ettiremeyen’’ cümlesi olmalıdır. Hasta mahpuslarla ilgili polis- jandarma -cezaevi değerlendirilmesine başvurma uygulanmasından vazgeçilmelidir. Sağlık sebebiyle infazın ertelenmesi kararlarında cumhuriyet savcılarının takdir yetkisi kaldırılmalı, hastanelerin verdiği raporlar esas alınarak cezaların infazları ertelenmelidir. Hasta mahpuslar yönünden infazı ertelenmesi koşulu sadece ‘‘Maruz kaldığı ağır bir hastalık veya engellilik nedeniyle ceza infaz kurumu koşullarında hayatını yalnız idame ettiremeyen’’ cümlesi olmalıdır.
Kadın mahpuslara özel bakım standartları sağlanmalıdır
Kadın mahpuslar, çocuk mahpuslar hasta mahpuslar, LGBTİ+ mahpuslar, engelli mahpuslar, yaşlı mahpuslar gibi özel ihtiyaçları bulunan mahpuslara İnfaz kurumlarında uygun koşullar ve özel bakım standartları sağlanmalıdır. Dezavantajlı grupların başında gelen çocuk mahpuslar da ivedilikle ele alınmalı ve çocuk cezaevleri kapatılarak çocukların yüksek yararını gözetir şekilde düzenlemeler yapılmalıdır. Mahpus olan anneleri ile birlikte cezaevinde kalmak zorunda olan çocukların ihtiyaçları ve ruhsal iyilik halleri gözetilerek gerekli önlemlerin alınması ve çocuğun dış ortam bağının (kreş̧ vb. sosyal ortamlar) engelsiz ve koşulsuz olarak sosyal devlet ilkesi gereği sağlanması gerekmektedir.
Anadilde savunma hakkının etkin şekilde kullandırılması sağlanmalıdır
Cezaevlerinde kötü muamele, işkence yasağına ve yaşam hakkı ihlallerine yönelik iddialara karşı adli ve idari pasiflikten vazgeçilmeli, şeffaf ve etkin soruşturmalar yürütülmelidir. Mahpusların ailelerinden kilometrelerce uzak hapishanelerde tutulması hem kendilerine yönelik hem de ailelerine yönelik bir dizi hak ihlalini beraberinde getirmektedir. Aile ve mahpus yakınlarının mahpusları ziyaret etmek için uzun yollar gelmek zorunda olması sebebiyle ziyaretlerini asgariye indirmek durumunda kalmışlardır. Hasta ve yaşlı mahpus yakınları bu ziyaretleri sürekli gerçekleştirememiş, mahpuslar da ailelerinin yaşadıkları şehirlerdeki hapishanelere sevk olmak istemişlerdir. Bu sevk taleplerine ek olarak, kötü muamele ve psikolojik baskıya maruz kalmaları sebebiyle yapılan sevk başvuruları bile işleme alınmamıştır. İsteğe bağlı sevk başvuruları farklı gerekçelerle olumsuz sonuçlanan mahpusların talepleri dışında gerçekleştirilen zorunlu sevk uygulaması ise bu yıl içinde de devam etmiştir. OHAL ile yoğunlaşan ve sonrasında da devam eden, özellikle siyasi mahpuslara yönelik kötü muamele ve ayrımcılığın aracı haline gelen zorunlu sevkler bu dönemde de uygulanmıştır. Bu haliyle aile ve özel yaşama saygı hakkının ihlalini oluşturan sevkler aynı zamanda yargı yetkisi dışındaki kilometrelerce uzaktaki hapishanelerde tutulması savunma hakkı bakımından da sorunlar doğurmakta avukata erişim noktasında yaşanan eksiklikler kişinin adil yargılanma hakkını ihlal etmektedir. AİHM’nin yakın zamanda bu uygulamayı sözleşmeye aykırı bulan kararına rağmen devam eden bu uygulamaya derhal son verilmelidir. Yine anadilde savunma hakkının etkin şekilde kullandırılması sağlanmalıdır. Hapishanelerde denetimin ve şeffaflığın önemli ve en etkili unsuru olan baroların ve sivil toplum örgütlerinin hapishaneleri etkin bir şekilde ziyaretlerinin önündeki engeller kaldırılmalı, avukat mahpus görüşmelerindeki ihlaller giderilmelidir. Bizler de mahpus aileleri ile aynı kaygıları taşımakta biran önce hukuksuz uygulamalara son verilmesi çağrısı yapmaktayız.
